روش پُرچه

بهترین روش برنامه ریزی چیست؟
در برنامه ریزی رعایت چه نکاتی ضروری است؟
آینده را چطور برنامه ریزی کنم؟

فرض بر این است كه تا اینجا تصمیم و انتخاب خود را با استفاده از یكی از روش‏های سیستماتیك یا غیرسیستماتیك معلوم كرده‏ایم. در اینجا می‏خواهیم بدانیم كه چگونه می‏توانیم تصمیم گرفته شده را به نتیجه برسانیم (با فرض اینكه انتخاب و تصمیم ما از نوع اجرایی است).
سؤالاتی كه عموماً در این نوع برنامه‏ریزی كاربرد دارد عبارت است از:

الف) پرچه: فرم اول

1 - چه هدفی: وضعیت مطلوب چیست؟
(یا) هدف چیست؟ (یا) برای چه هدفی لازم است برنامه‏ریزی شود؟ (یا) چه نتایجی مورد نظر است؟
در اینجا لازم است شرایط مطلوب و مورد نظر خود را كه همان هدف است كاملاً معلوم كنیم و تصویر و ترسیم روشنی از آن بدست آوریم.

2- چه مشاورانی: برای طراحی این برنامه از چه منابعی مشورت بگیرم؟
(یا) بهترین مشاوران برای طرح این برنامه چه كسانی هستند؟

3 - چه روشی: چگونه می‏توانم به نتیجه برسم؟
(یا) چگونگی اجرای كار؟ (یا) با چه روشی عمل كنم؟ (یا) چطوری؟
یكی از بهترین اقداماتی كه در این قسمت می‏توانید انجام دهید الگویابی و شبیه‏سازی الگوی موفق است. ببینید الگوی موفق انجام اینكار كه ترجیحاً تجربه شده هم باشد، چیست؟ (بهترین الگوی اجرا كدام است؟)
روش‏های مختلف را در نظر بگیرید و بهترین روش را انتخاب كنید.

4 - چه خطری: چه خطراتی در كمین است؟
(یا) چه تهدیداتی وجود دارد؟

5 - چه كارهایی: چه كارهایی لازم است انجام دهم؟
(یا) برای رسیدن به نتیجه چه اقداماتی لازم است انجام شود؟

6 - چه امكاناتی: چه امكاناتی دارم و چه امكاناتی لازم است؟
(یا) به چه وسایل و تجهیزاتی نیاز دارم؟

7 - چه زمانی: زمان‏بندی برنامه چیست؟ (برنامه زمانی)
(یا) برنامه در چه زمانی باید انجام شود؟ (یا) هر قسمت از برنامه در چه زمانی باید اجرا شود؟ (یا) بهترین زمان برای اجرای برنامه چه وقت است؟

8 - چه مكانی: برنامه در چه مكانی باید انجام شود؟
(یا) برای اجرای برنامه چه مكان(ها)یی لازم است؟ (یا) قسمتهای (مختلف) برنامه در كجا باید انجام شود؟ (یا) بهترین مكان برای اجرای برنامه كجاست؟

9 - چه كسی: در این ارتباط چه كسانی نقش دارند و نقش آنها چیست؟
(یا) حضور چه كسانی در اجرای این برنامه لازم است؟ (یا) چه كسانی می‏توانند كمك كنند؟ (یا) چه كسانی باید وارد برنامه شوند؟

10 - چه حدودی: محدوده‏های برنامه كدام است؟
(یا) خطوط قرمز برنامه كدام است؟ (یا) چارچوبهای اجرایی برنامه چیست؟ (یا) نبایدها كدام است؟

11 - چه سؤالات و ابهاماتی: چه سؤالات و ابهامات دیگری وجود دارد؟
(یا) چه سؤالات دیگری به موضوع وارد است؟

12 - چه ترتیبی: برنامه بر اساس چه نظمی انجام شود؟
(یا) اولویتهای برنامه و روند اجرای آن چطور باشد؟
همچنین در این قسمت لازم است به همسوسازی اقدامات و حذف تناقضات و تعارضات احتمالی پرداخته و به جمع‏بندی و انسجام برنامه بپردازیم. در این قسمت، پاسخ كلیه سؤالات، منظم و مرتب شده و برنامه نهایی تنظیم می‏شود.

ب) پرچه: فرم دوم

در صورتی كه برنامه‏ریزی ما نسبتاً مهم و حساس باشد بهتر است با دقت قابل قبول تا آنجا كه لازم است، به سؤالات این مرحله پرداخته شود اما اگر ارزش كار آنقدر نیست كه زمان بیشتری را به آن اختصاص دهیم، یا می‏توانیم از بررسی و پاسخگویی به این سؤالات صرف نظر كنیم و یا آنكه بصورت سریع و گذرا از آنها عبور كنیم. تعداد سؤالاتی كه در این مرحله قابل طرح است عملاً نامعلوم می‏باشد اما برخی از مهمترین سؤالاتی كه در اینجا ممكن است طرح شوند عبارتند از:

الف) چه موانعی: چه موانعی برای اجرای برنامه وجود دارد؟
(یا) چرا ممكن است برنامه عملی نشود؟ (یا) چه عواملی می‏تواند برنامه را مختل كند؟

ب) چه احتمالاتی: چه اتفاقاتی ممكن است بیفتد؟
(یا) چه چیزهایی ممكن است پیش بیاید؟
كه این خود می‏بایست به تدابیر لازم و ایجاد آمادگی نسبی برای مواجه شدن با وقایع احتمالی (ضعیف و قوی) منجر شود.

ج) چه تجربه‏هایی: از گذشته و برنامه‏های مشابه چه درس‏هایی می‏توان گرفت؟
(یا) تجارب گذشته خودم و دیگران چه می‏گویند؟ (یا) در موارد مشابه، چه اشتباهاتی رخ داده است؟

د) چه كارایی‏هایی: حداكثر كارایی‏های دیگر این برنامه چیست؟
(یا) چه خواسته‏های دیگری را از طریق این برنامه می‏توان پاسخ داد؟ (یا) چه استفاده‏های دیگری می‏توان از این برنامه داشت؟ (یا) بهترین استفاده‏هایی كه می‏توان از این برنامه كرد، چیست؟

ه) چه مراحلی: برنامه در چند مرحله باید انجام شود؟
(یا) این برنامه شامل چند فاز كاری است؟

و) چه ضمانت‏هایی: چه ضمانتهایی برای اجرا شدن برنامه و رسیدن به نتیجه وجود دارد؟
(یا) برای هر قسمت از برنامه و كل برنامه چه ضمانتی وجود دارد؟ (یا) چه تدابیری برای قطعیت اجرای برنامه هست؟

ز) چه نقص‏هایی: این برنامه چه نقص‏ها و نارسایی‏هایی دارد؟
(یا) احتمالاً در كجای برنامه اشتباه وجود دارد؟ (یا) كجای برنامه، واقع‏بینانه نیست؟ (یا) چه انتقاداتی بر این برنامه وارد است؟ (یا) چه اشكالاتی در برنامه وجود دارد؟

ح) چه استراتژی(ای): استراتژی برنامه چیست؟
(یا) خط مشی اجرای برنامه چیست؟ (یا) اولویتها و نقاط فشار و ضدفشار در برنامه كدام است؟ (یا) رویكرد و راهبرد برنامه چیست؟

ط) چه آزمونهایی: چه چیزهایی باید آزموده شود؟
(یا) چه محكهایی لازم است؟ (یا) چه آزمایشی باید صورت گیرد؟

بنابراین در روش برنامه‏ریزی «پُرچه» با دو گروه از سؤالات مواجه هستیم، اما بكارگیری همه این سؤالات برای هر موضوع برنامه‏ریزی ضروری نیست بلكه به تناسب موضوع (ارزش آن، پیچیدگی آن، حساسیت آن و...) حجم و دقت برنامه‏ریزی ما و زمانی كه صرف آن می‏كنیم، تغییر می‏كند.

اكنون دوباره خلاصه این سؤالات را مرور كنیم:
 پرچه فرم اول:
1- چه هدفی         2- چه مشاورانی         3 - چه روشی        4- چه خطری         5 - چه كارهایی      6- چه امكاناتی          7- چه زمانی              8- چه مكانی            9- چه كسی   10- چه حدودی              11- چه سؤالات و ابهاماتی    12 - چه ترتیبی

   پرچه فرم دوم:
1- چه موانعی         2- چه احتمالاتی         3- چه تجربه‏هایی            4- چه كارایی‏هایی      5- چه مراحلی       6-چه ضمانت‏هایی   7- چه نقص‏هایی           8- چه استراتژی(ای)      9- چه آزمونهایی

منبع: برگرفته از کتاب 360 دکترین و تئوری فراگیر- نظریه های بنیادی ایلیا «میم»
برای دانلود نسخه پی دی اف اینجا کلیک کنید.