خانه

نظریه های جهانی

علوم پایه

نظریه اتمی دموکریتوس

ماده از فضای خالی و تعداد بی‏نهایتی ذرات ریز نامرئی به نام اتوموس یا اتم تشکیل شده است. نظریه اتمی دموکریت احتمالاً بر پایه نظریه‏های پیشین فلاسفه یونان بنا نهاده شده است. این نظریه اولین کوشش علمی برای توضیح ماهیت ماده به شمار می‏آید؛ هر چند، امروزه ثابت شده است که بسیاری از فرضیه‏های دموکریت نادرست بوده است.

نظریه اتمی دموکریت احتمالاً بر پایه نظریه‏های پیشین فلاسفه یونان بنا نهاده شده است. این نظریه اولین کوشش علمی برای توضیح ماهیت ماده به شمار می‏آید؛ هر چند، امروزه ثابت شده است که بسیاری از فرضیه‏های دموکریت نادرست بوده است.
طبق این نظریه اجسام و اجرام محسوس تشکل یافته‏اند از مجموعه‏ای از ذرات بسیار ریز غیر محسوس و غیر قابل شکستن. به عقیده دموکریت هر جسمی که به وسیله شکستن یا بریدن و غیره دو تا می‏شود در واقع به این صورت است که ذراتی که در کنار هم قرار داشتند از یکدیگر دور می‏شوند ولی بر پایه دیدگاه بیشتر فیلسوفان وقتی که جسمی را دو قسمت می‏کنیم واقعا یک واحد واقعی را تبدیل به دو واحد می‏کنیم و نیز طبق نظریه دموکریت خود ذرات تشکیل دهنده اجسام محسوس نشکن و غیر قابل تقسیم می‏باشند یعنی منقسم شدن و دو پاره شدن آنها محال است بر خلاف نظریه دیگران که واحد جسم هر اندازه ریز و کوچک باشد خاصیت قابلیت انقسام از او سلب نمی‏شود بنابر نظریه دموکریت هر یک از ذرات تشکیل دهنده جسم خود دارای طول و عرض و عمق است و وحدت اتصالی دارد و در حقیقت جسم واقعی یعنی واحد جسم همان ذرات می‏باشند و اجسام محسوسه هر کدام مجموعه‏ای از عده‏ای از اجسام کوچک‌تر می‏باشند و در حقیقت دموکریت از نظر فلسفی یعنی از آن نظر که مربوط است به حقیقت جسم با دیگران اختلافی ندارد و با آنها هماهنگ است که حقیقت جسم عبارت است از جوهر قابل ابعاد سه‏گانه اختلافش با سایر حکما در باره حقیقت جسم نیست در باره مصداق آن حقیقت ست‏یعنی از نظر علمی و حسی است که آیا اجسام محسوس هر کدام یک واحد جسم واقعی می‏باشند یا هر کدام مجموعه‏ای از واحدهای جسم می‏باشند اختلاف نظر دیگرش در قابلیت بخش شدن ذرات بوده‌است که به عقیده او ذرات بخش‌ناپذیر می‏باشند و به باور سایر فلاسفه واحد جسم هر اندازه کوچک باشد بخش‌پذیری آن همچنان محفوظ است این اختلاف نظر البته فلسفی است نه علمی.
دموکریت ادعا می‏کرد که اتم‏ها را نمی‏توان تا بی‏نهایت به ذرات کوچک‏تری تقسیم کرد، ایجاد ماده جدید ناممکن است. او می‏گفت اتم‏ها همیشه در حال حرکت‏اند، و هم چنان که حرکت می‏کنند با اتم‏های دیگر برخورد می‏کنند: گاهی با همدیگر پیوند خورده و به هم می‏چسبند، و گاه پس از برخورد از یکدیگر جدا می‏شوند. لوکرتیوس شاعر رومی (حدود 99 تا 55 پیش از میلاد)، اتم‏های دموکریت را با قلاب‏هایی تصور می‏کرد که آن‏ها را به همدیگر متصل می‏کنند.
ارسطو فیلسوف بزرگ یونان (384 ـ 322 پیش از میلاد) نظریه اتمی دموکریت را رد کرده و گفته است که ماده کاملاً پیوسته و یکنواخت است. نفوذ ارسطو خارق العاده بود. تصور و فهم او از ماده اصولاً نادرست بود، اما به مدت 20 قرن آن را پذیرفته بودند تا اینکه نظریه اتمی دالتون در سال 1808 جایگزین آن شد.