خانه

نظریه پردازان

نظریه پردازان بزرگ جهان

پیتیریم آلکساندروویچ سوروکین

پيتريم سوركين در 21 ژانويه سال 1889 در يكی از دهكده های دورافتاده روسيه پا به جهان گذاشت. در نوجوانی زمانی كه يك طلبه كشيشی بود، به خاطر فعاليت های انقلابی دستگير شد و چهارماه را در زندان گذراند.

سرانجام راهش را به دانشگاه سنت پطرزبورگ باز كرد. در اين دوره مطالعات پيگيرانه مسئوليت های آموزشی و فعاليتهای انقلابی را با هم انجام می داد كه همين فعاليتها بار ديگر او را به زندان كوتاه مدت انداخت. سوروكين می بايست از رساله دكترايش در ماه مارس 1917 دفاع كند ولي به راه افتادن انقلاب روسيه اين آزمون را به تعويق انداخت. سوروكين تا سال 1922 موفق به گرفتن درجه دكترا نشد. او كه در انقلاب فعال ولی مخالف بلشويك ها بود در دولت كرنسكی مقامی گرفت. زماني كه بلشويكها پيروز شدند سوروكين بار ديگر خود را زندانی يافت. البته اين بار به دست بلشويكها. سرانجام به دستور مستقيم لنين سوروكين آزاد شد و اجازه يافت به دانشگاه برگردد و كارهاي نيمه تمامش را از سربگيرد. نوشته هاي او در دوره ای سانسور می شد و خودش نيز تحت تعقيب پليس مخفی بود. عاقبت به او اجازه دادند كه روسيه را ترك كند و بعد از توقفی در چكوسلواكی در اكتبر 1923 وارد ايالات متحده شد.
سوروكين در آغاز در دانشكده های گوناگون سخنرانی مي كرد اما سرانجام جايگاهی در دانشگاه مينه سوتا به دست آورد. او خيلی زود عضو تمام وقت اين دانشگاه شد. سوروكين كتابهای متعددی را در روسيه منتشر كرده بود كه آنها را پي در پي در ايالات متحده بيرون می داد. او خودش درباره بازدهی كارش در مينه سوتا گفته بود كه می دانم كه اين قدر بازدهی از حد متوسط بازدهی يك جامعه شناس معمولی بسيار فراتر رفته بود. كتابهايی چون تحرك اجتماعی و نظريه های جامعه شناختی معاصر او را در سطح ملی پرآوازه ساختند. در 1929 نخستين كرسی جامعه شناسی در دانشگاه هاروارد به او پيشنهاد شد كه آن را پذيرفت . اين كرسی در گروه اقتصاد جای داشت، چرا كه گروه جامعه شناسی هنوز در هاروارد نبود.
چندي پس از ورود سوروكين به هاروارد گروه جداگانه جامعه شناسی تشكيل گشت و او نخستين رئيس آن شد. او در اين مقام به بنيانگذاری مهمترين گروه جامعه شناسی در ايالات متحده ياری رساند. در اين دوره آنچه كه می بايست مشهورترين اثرش گردد، يعنی پويايی اجتماعی و فرهنگی(1937 تا 1941)،را تكميل كرد.
پيتيريم سوروكين را به عنوان آدم پرخاشگر و مدافع سرسخت جامعه شناسی آمريكا توصيف كرده اند. او كه خود را شخصيت برجسته ای مي دانست، تقريبا به هركس و هر چيز انتقاد مي كرد. در نتيجه سوروكين و آثارش نيز آماج تحليل های انتقادی بسیاری شده بود. همه اينها در نامه ای که برای سردبير مجله جامعه شناسی آمريكا نوشت، چكيده شده است:
خصلت تحقير آميز اين نقدها، طالع خجسته آثارم را نشان می دهد، زيرا ميان طرد آثارم و...آينده آنها همبستگی نزديكی وجود دارد.آنها هر چه كه بيشتر آثارم را آماج حمله شان قرار دادند(عملا همه كتابهايم در نقدهای شما مورد حمله قرار گرفته اند.)همين آثار طرد شده ام توفيق و اهميت بيشتری يافته اند.
يكی از كشاكش های جالب تر و طولانی تر ، كشاكش ميان او و تالكت پارسونز بود. پارسونز زمانی كه سوروكين رئيس گروه جامعه شناسی هاروارد بود بعنوان مربی جامعه شناسی وارد اين گروه شده بود. او تحت رهبري سوروكين پيشرفت بسيار كندی در هاروارد داشت. اما به هر روی پارسونز سرانجام در جامعه شناسی هاروارد و سراسر آمریکا شخصیت غالب شد. کشمکش میان سوروکین و پارسونز بر اثر تداخل گسترده نظریه هایشان تشدید شده بود. با وجود این همانندیها، آثار پارسونز مخاطبان بسیار گسترده تر و ماندگارتر از سوروکین را به خود جلب کرده بود. با گذشت سالها سوروکین رویکرد تقریبا جالبی در برابر آثار پارسونز در پیش گرفته بود که در بسیاری از آثارش منعکس است. او ازیک سوی، به این گرایش داشت که پارسونز را به خاطر دزدیدن بسیاری از بهترین افکارش انتقاد کند از سوی دیگر به نظریه پارسونز به شدت انتقاد داشت. تنش دیگر میان آن دو بر سر دانشجویان فوق لیسانس بود.یکی از دستاوردهای بزرگ گروه جامعه شناسی هاروارد در اوایل کار جذب دانشجویان برجسته ای مانند رابرت مرتون در دوره کارشناسی ارشد بود. گرچه این دانشجویان تحت تاثیر افکار هر دو آنها بودند ولی نفوذ پارسونز پایدارتر از سوروکین از کار درآمده بود. پارسونز جای سوروکین را بعنوان رئیس گروه جامعه شناسی گرفت و عنوان آن را به گروه روابط اجتماعی تغییر داد.در این باره سوروکین گفت:
از این پس مسوول هر اتفاقی که در این گروه بیفتد نیستم. هم بخاطر آن که این گروه با روانشناسی اجتماعی و ناهنجاری و نیز انسان شناسی فرهنگی ترکیب شده تا یک گروه روابط اجتماعی تشکیل دهد و هم برای آن که جامعه شناسی در التقاطی از انبوه افکار عجیب و غریب و بی مصرف این رشته ها غرق شده است....گروه روابط اجتماعی هرگر نتوانسته است به اندازه گروه جامعه شناسی تحت رهبری من،جامعه شناس برجسته تولید کند.
سوروکین سرانجام در گروه پیشین جامعه شناسی هاروارد منزوی شد. فعالیت او در این گروه که قیافه متروکه ای به خود گرفته بود، منحصر به این شده بود که بیانیه فتوکپی شده ای را از زیر در دفاتر گروه های دیگر دانشگاه به درون بیندازد و اعلام کند که پارسونز افکارش را دزدیده است . سوروکین در 11 فوریه 1968درگذشت.

o گروه موضوعی ← علوم انسانی
o نظریه های ارایه شده ← نظریه تقارب
o تاریخ (ارایه نظریهیا بازه زندگی) ←1889-1968